Bezpiecznik automatyczny - jak wybrać?

Bezpiecznik automatyczny - jak wybrać?

Bezpiecznik jest elementem niezbędnym w każdej instalacji elektrycznej – jego zadanie jest proste: ma odciąć prąd, jeśli wartość jego natężenia przekroczy bezpieczny poziom. Obecnie zamiast stosowany dawniej bezpieczników topikowych, używa się niemal wyłącznie bezpieczników automatycznych. Pojęcie to jednak jest dość nieścisłe, ponieważ odnosi się zarówno do wyłączników różnicowoprądowych, jak i instalacyjnych, czyli DS, zwanych potocznie „eskami”. To właśnie ten ostatni typ stosowany jest w domowych instalacjach elektrycznych.

Jak jest zbudowany bezpiecznik automatyczny i jak działa?

Budowa bezpiecznika automatycznego nie jest przesadnie skomplikowana. Elementami aktywnymi są dwa wyzwalacze: zwarciowy oraz przeciążeniowy. Pierwszy z nich reaguje na zmianę pola magnetycznego, a drugi, przez wygięcie bimetalu, na podniesioną temperaturę związaną z przeciążeniem obwodu. Oba wyzwalacze przerywają obwód, który włącza się mechanicznie przez przesunięcie niewielkiej dźwigni wystającej z obudowy. Obecnie standardem są bezpieczniki automatyczne o szerokości 17,7 mm montowane na wsporniku DIN TH35.

W praktyce budowa jest nieco bardziej skomplikowana, aby zapewnić odpowiednią precyzję bezpiecznika, natomiast są to detale konstrukcyjne, których nie trzeba znać, aby prawidłowo dobrać bezpiecznik automatyczny.

Najważniejszy parametr doboru

Wielkość jest znormalizowana, sposób montażu też, natomiast wciąż trzeba ocenić poszczególne bezpieczniki pod kątem przydatności dla ochrony konkretnych obwodów elektrycznych. Parametrem charakteryzującym bezpiecznik pozostaje natężenie graniczne zadziałania. Standardowo montuje się obwody tak, aby w obwodach nadrzędnych wykorzystywać bezpieczniki automatyczne z następującego ciągu: 6-8-10-13-16-20-25-32-40-50-63-80-100-125 A, choć w instalacjach domowych stosuje się model uproszczony: 6, 10, 12, 16, 20, 25 A. Pominięcie niektórych bezpieczników z typoszeregu nie niesie ze sobą zwykle większych problemów.

Pytania i wątpliwości związane z bezpiecznikami automatycznymi

Teoretycznie bezpiecznik automatyczny to rozwiązanie idealne – nie trzeba wiedzieć, jak działa, wystarczy go tylko zamontować i w razie potrzeby włączyć. Nie rozwiązuje to jednak wszystkich problemów.

• Czy trzeba wymienić bezpieczniki topikowe na automatyczne? W starszych instalacjach, gdzie wciąż stosowane są bezpieczniki wkręcane, zamiana całej skrzynki na nowoczesne bezpieczniki automatyczne jest kłopotliwa i czasem kosztowna. Można jednak użyć bezpieczników automatycznych wkręcanych. Są one nieco większe niż typowe bezpieczniki wkręcane i odrobinę różnią się budową od typowych modułów, ale zasada działania pozostaje ta sama. Tutaj jednak zamiast dźwigni zwierającej obwód, z obudowy bezpiecznika wystają dwa przyciski – środkowy załącza obwód, boczny „wyskakuje” przy zadziałaniu bezpiecznika.
• Jak dobrać bezpiecznik automatyczny? Najprostszym rozwiązaniem jest zastosowanie takiego samego amperażu, jaki był wykorzystywany wcześniej, natomiast gdyby okazało się, że w modernizowanym obwodzie pobór prądu będzie większy, można sięgnąć po kolejny bezpiecznik z typoszeregu, pamiętając jednak o tym, aby nie przekraczać, a najlepiej nawet nie wyrównywać amperażu bezpiecznika wyższego rzędu (jeśli mieszkanie zabezpieczone jest głównym bezpiecznikiem 25 A, to poszczególne w skrzynce nie mogą być większe, a zaleca się, aby nie były też równe 25 A).
• Czy bezpiecznik automatyczny może się spalić? Cały mechanizm jest zaprojektowany tak, aby wytrzymał wiele cykli uruchomieniowych, natomiast jeśli wyłączenia zdarzają się szczególnie często, może dojść do uszkodzenia bezpiecznika. Niekoniecznie będzie to jednak „spalenie”, ponieważ zasada działania jest inna niż w przypadku bezpieczników topikowych.
• Czy bezpiecznik automatyczny może się zepsuć? Przy prawidłowej eksploatacji nie powinien się teoretycznie nawet zużyć, natomiast czynnikami, które mogą spowodować awarię bezpiecznika automatycznego, są silne drgania lub udary. W praktyce jednak uszkodzenia bezpieczników automatycznych należą do rzadkości.
• Jak sprawdzić bezpiecznik automatyczny? Jeśli może się on zepsuć lub zużyć, to warto wiedzieć, czy po kolejnym przerwaniu obwodu bezpiecznik działa. Nie jest to zadanie proste – niektóre zestawy bezpieczników mają specjalny obwód testowy, jednak służy on do kontroli bezpiecznika głównego, a i to tylko kilkakrotnie, aby nie zwiększyć ryzyka powstania dodatkowych uszkodzeń. Modułowe bezpieczniki są w warunkach domowych trudne do skontrolowania, a wkręcane ocenia się jedynie wizualnie. Wszystkie uszkodzenia obudowy, nadpalenia czy inne tego typu problemy są sygnałem do wymiany, nawet jeśli mechanicznie wszystko jest sprawne.